Znaczenie białka i jego źródła w karmach dla psów
Białko jest jednym z głównych składników karmy. Będąc źródłem azotu i aminokwasów egzogennych, które nie są syntetyzowane przez zwierzęta, białko stanowi zasadniczy materiał budulcowy wszystkich tkanek i komórek. Białko odgrywa kluczową rolę w procesach wzrostu i rozwoju młodego organizmu. Natomiast u psów dorosłych białko jest niezbędne do prawidłowego przebiegu procesów rozrodczych. Białko wpływa na procesy gojenia ran i utrzymanie prawidłowego stanu okrywy włosowej. Dostarcza aminokwasów niezbędnych do syntezy enzymów, hormonów i przeciwciał. Pełni funkcję transportera jonów, witamin i innych składników. Uczestniczy w utrzymaniu bilansu wodnego oraz równowagi kwasowo-zasadowej ustroju. Aminokwasy cukro- oraz tłuszczotwórcze stanowią źródło energii. Ponadto związki azotowe wpływają na smak i zapach karmy.
Na użyteczność białka w żywieniu zwierząt wpływa miedzy innymi jego wartość biologiczna, która zależy od składu aminokwasowego, a w szczególności zawartości aminokwasów egzogennych. Im wyższa zawartość tych aminokwasów w danym białku, tym wyższa jest jego wartość biologiczna. Wzorcowym składem aminokwasowym charakteryzuje się białko treści jaja kurzego. Wysoką wartość biologiczną mają również inne białka pochodzenia zwierzęcego.
Białka zawarte w karmie trawione są przez enzymy proteolityczne przewodu pokarmowego do dipeptydów i wolnych aminokwasów, które wchłaniane są do krwi. Ze względu na ograniczoną zdolność organizmu do magazynowania substancji białkowych, muszą być one stale dostarczane z pokarmem. Dotyczy to zwłaszcza zwierząt młodych, charakteryzujących się intensywnym wzrostem. W syntezie białka poszczególne aminokwasy są potrzebne w różnych ilościach. Brak lub niedobór jednego lub więcej aminokwasów egzogennych powoduje zahamowanie syntezy białek ustrojowych. Dlatego tak ważne jest, aby karma stosowana w żywieniu psów dostarczała optymalną ilość wszystkich aminokwasów.
Do najważniejszych źródeł protein w preparatach mlekozastępczych dla szczeniąt należą: mleko odtłuszczone w proszku, kazeina suszona, białka serwatkowe oraz białka jaja kurzego. Z kolei główne źródła związków azotowych pochodzenia zwierzęcego w karmach dla psów dorosłych stanowią białko zwierząt rzeźnych, białko drobiowe i rybne, a w mniejszym stopniu również białko jaja kurzego. Natomiast spośród białek pochodzenia roślinnego występujących w karmach dla psów największe znaczenie ma białko sojowe.
Znaczenie prebiotyków w karmach dla psów i kotów
Jednym z najważniejszych składników odżywczych w karmach dla psów i kotów jest włókno pokarmowe. Włókno pobudza ruchy perystaltyczne i wpływa na skrócenie czasu pasażu jelitowego. Stymuluje wydalanie niestrawionych resztek pokarmowych, a także substancji szkodliwych. Ponadto włókno pokarmowe odgrywa kluczową rolę w profilaktyce niektórych schorzeń przewodu pokarmowego i pewnych chorób metabolicznych. Wpływa na obniżenie koncentracji energii w karmie, dlatego jest wykorzystywane również w dietoprofilaktyce i dietoterapii otyłości.
Część związków wchodzących w skład włókna pokarmowego wykazuje działanie prebiotyczne. Prebiotyki nie ulegają strawieniu przez enzymy jelita cienkiego i dostają się do jelita grubego, gdzie modulują skład flory bakteryjnej i funkcjonowanie układu immunologicznego. Wpływają na wzrost liczebności pożądanych bakterii i jednocześnie hamują rozwój bakterii chorobotwórczych. Odpowiednia podaż prebiotyków jest bardzo ważna w przypadku zwierząt rosnących i w podeszłym wieku, a także zwierząt narażonych na działanie czynników stresowych.
Jednymi z najważniejszych prebiotyków w karmach komercyjnych są fruktooligosacharydy (FOS) i mannanooligosacharydy (MOS). Fruktooligosacharydy ograniczają powstawanie produktów katabolizmu aminokwasów w jelicie grubym. Aminokwasy niewchłonięte w jelicie cienkim, przechodzą do jelita grubego, gdzie podlegają działaniu enzymów bakteryjnych. W wyniku dekarboksylacji i dezaminacji aminokwasów powstają aminy, amoniak, indol, fenole i inne związki o działaniu mniej lub bardziej toksycznym. Związki te wpływają nie tylko na zapach kału, ale również wywierają niekorzystny wpływa na stan zdrowia zwierzęcia. W świetle przewodu pokarmowego związki te działają lokalnie, natomiast po chłonięciu do krwiobiegu wykazują działanie systemowe. Dodatek fruktooligosacharydów do karmy wpływa na zahamowanie powstawania tych związków. Fruktooligosacharydy hamują powstawanie związków karcinogennych, dlatego prebiotyki te wykazują także działanie przeciwnowotworowe.
Mannanooligosacharydy poprzez hamowanie adhezji chorobotwórczych bakterii do komórek nabłonka zapobiegają kolonizacji jelit przez te mikroorganizmy. Ponadto stymulują sekrecję immunoglobulin IgA, które zapobiegają infekcjom jelitowym. Mannanooligosacharydy pobudzają również aktywność neutrofilów i wpływają na wzrost liczby limfocytów.
Zasady Prawidłowego Żywienia Psów
1. Psy należy żywić karmą zbilansowaną pod względem wszystkich składników pokarmowych
2. Zwierzę powinno mieć stały dostęp do czystej i świeżej wody
3. Należy unikać wysiłku fizycznego bezpośrednio po posiłku
4. Nie powinno się podawać psom słodyczy
5. W żywieniu psów należy unikać surowych białek jaj
6. W przypadku konieczności zmiany karmy, należy to robić stopniowo
7. Posiłek niezjedzony w ciągu pół godziny od podania powinien zostać zwierzęciu odebrany
8. Psy z przewlekłymi chorobami powinny pozostawać pod stałą kontrolą lekarza weterynarii i otrzymywać gotowe karmy weterynaryjne lub dietę ułożoną przez lekarza weterynarii
9. W ostrych stanach chorobowych należy niezwłocznie udać się do zakładu leczniczego dla zwierząt
Uzasadnienie:
Ad. 1. Podawanie zbilansowanej karmy zapewnia prawidłowy rozwój i funkcjonowanie organizmu. Pokarm jest źródłem składników budulcowych, energetycznych i regulujących procesy przemiany materii. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe zależy od wielu czynników osobniczych, tj.: gatunek, rasa, wiek, płeć, masa ciała, stan fizjologiczny, poziom aktywności fizycznej, stan zdrowia, a także od różnych czynników środowiskowych, między innymi temperatury otoczenia. Wszystkie te czynniki należy brać pod uwagę przy układaniu programów żywieniowych.
Ad. 2. Woda jest podstawowym składnikiem organizmu. Wchodzi w skład wszystkich płynów ustrojowych, narządów, tkanek i komórek. Tworzy środowisko, w którym zachodzą wszystkie procesy metaboliczne. Organizm zwierzęcia wydala wodę wieloma drogami: z moczem, kałem, potem, śliną, ale również z wydychanym powietrzem, a w przypadku suk w okresie laktacji, wraz z mlekiem. W związku z tym, w celu wyrównania strat wody, należy ją stale organizmowi dostarczać. Ponieważ bardzo łatwo dochodzi do zanieczyszczenia wody różnymi mikroorganizmami i toksycznymi produktami ich metabolizmu, należy pamiętać o wymianie wody w misce zwierzęcia, co najmniej dwa razy dziennie. Woda podawana zwierzęciu powinna mieć temperaturę pokojową.
Ad. 3. Wysiłek fizyczny bezpośrednio po posiłku może być jednym z czynników prowadzących do rozszerzenia i skrętu żołądka. W celu zapobiegania wystąpieniu rozszerzenia i skrętu żołądka należy nie tylko unikać wysiłku fizycznego i zabawy z psem, przez co najmniej godzinę po posiłku, ale należy również podzielić dzienną dawkę pokarmową na 2-3 mniejsze posiłki, podawane zawsze o tej samej porze i zapewnić zwierzęciu spokój podczas karmienia.
Ad. 4. Słodycze ze względu na wysoką zawartość węglowodanów, w szczególności cukrów prostych, a także tłuszczy, nie powinny wchodzić w skład dawki pokarmowej dla psów. Kalorie zawarte w słodyczach mogą powodować nadmierne odkładanie tkanki tłuszczowej, co w konsekwencji może prowadzić do nadwagi. Psom nie wolno podawać czekolady, gdyż zawarty w niej alkaloid – teobromina, której źródłem są nasiona kakao, może spowodować zatrucie, objawiające się wymiotami, biegunką, a nawet zaburzeniami z strony ośrodkowego układu nerwowego.
Ad. 5. Surowe białko jaja kurzego zawiera awidynę – glikoproteinę wiążącą biotynę, która hamuje wchłanianie tej witaminy ze światła przewodu pokarmowego. Biotyna jest witaminą niezbędną do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jako karboksybiotyna uczestniczy w biosyntezie kwasów tłuszczowych i procesie glukoneogenezy. Podawanie surowego białka jaja może prowadzić do niedoboru biotyny, objawiającego się zahamowaniem wzrostu, stanami zapalnymi skóry oraz łamliwością i wypadaniem włosów. W wyniku obróbki cieplnej białka jaja kurzego dochodzi do unieczynnienia tej substancji antyodżywczej, co zapobiega niedoborom biotyny.
Ad. 6. W procesach trawienia, poza enzymami wytwarzanymi przez układ pokarmowy zwierzęcia, biorą również udział enzymy produkowane przez mikroflorę jelit, której skład i równowaga zależą od dostarczanych wraz z karmą składników pokarmowych. Gwałtowna zmiana żywienia może spowodować zachwianie ustalonej równowagi, czego konsekwencją mogą być zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Z tego względu nową karmę należy wprowadzać stopniowo przez okres siedmiu dni, dodając do dotychczas stosowanego pożywienia wzrastające ilości nowej karmy.
Ad. 7. Niezjedzona karma, pozostawiona w temperaturze pokojowej, ulega procesowi psucia. Pokarm jest doskonałą pożywką dla mikroorganizmów, z których część wytwarza chorobotwórcze toksyny i enzymy uczestniczące w procesach dezaminacji i dekarboksylacji aminokwasów, w wyniku których powstają produkty mogące spowodować zatrucie zwierzęcia. Ponadto pod wpływem m.in. światła słonecznego, tlenu i enzymów bakteryjnych może dochodzić do jełczenia tłuszczów. W wyniku tych procesów powstają szkodliwe nadtlenki, aldehydy, ketony i inne związki wykazujące niekorzystne działanie na organizm. W karmie przetrzymywanej w temperaturze pokojowej, w miejscu z dostępem powietrza i światła słonecznego, dochodzi także do inaktywacji wielu witamin niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania ustroju.
Ad. 8. Przewlekłe choroby tj.: cukrzyca, otyłość, alergie pokarmowe, choroby serca i inne, wymagają stałej kontroli lekarza weterynarii, który zastosuje odpowiednie leczenie poprawiające stan pacjenta i komfort życia. Zastosowane karmy weterynaryjne lub diety ułożone przez lekarza weterynarii wspomagają leczenie farmakologiczne.
Ad. 9. W przypadku wystąpienia u psa jakichkolwiek objawów wskazujących na pojawienie się choroby, nie należy zwlekać z wizytą w zakładzie leczniczym dla zwierząt, gdyż czym wcześniej nastąpi postawienie diagnozy i zastosowanie odpowiedniego leczenia, tym większa szansa na powodzenie podjętej terapii. Należy pamiętać, że w ostrych stanach chorobowych podstawowym postępowaniem jest leczenie farmakologiczne, które może być uzupełnione odpowiednim postępowaniem dietetycznym.